SESB

SESB, ESTATU-EREDU BERRIA

XX. mendearen hasieran Errusia Antzineko Erregimenean zegoen.Japoniaren kontrako gerra eta Lehen Mundu Gerran egoteak krisia larriagotuko du.Hori dela eta iraultza piztu zen.17ko Urriko Iraultzak gizarte komunista sortu zuen.Ez zuten guztiek onartu eta gerra zibila sortu zen.1922an SESB sortu zen 1991.arte iraun zuena

TSARISMOAREN AMAIERA

XX. mendean Errusiak monarkia absolutuari eusten zion.  Gobernatzeko, tsarrak nobleziaren, eliza ortodoxoaren, armadaren eta burokraziaren laguntza zuen.

Parlamentu bat zegoen arren (Duma) botere mugatua zuen.  Ez zegoen askatasun politikorik, eta polizia politikoak monarkiaren kontrakoak jazartzen zituen.

Ekonomia nekazaritzan oinarritzen zen, baina industrializazioa ere hasi zen. Zenbait industria Errusian kokatu ziren eta trenbidea eraikitzen hasi ziren. Ondorioz, biztanleria langilea hazi zen. Enpresa-burgesia ez zen  asko hazi, industria-garapena atzerriko kapitalaren eta estatuko ekimenaren mende baitzegoen.

 XIX. Mendetik aurrera, tsarismoaren aurkako zenbait indar politiko zeuden. Hainbat gizarte-talde eta ideia politiko ordezkatzen zituzten: burgesen alderdiak, nekazarien alderdiak eta langile iraultzaileen alderdiak.  Azken horiek, bi taldetan bereizten ziren: mentxebikeak eta boltxebikeak.

BOLTXEBIKEAK :Erradikalak ziren, Lenin boltxebikeen burua izan zen. (Errusiako iraultzaren arima izan zen. Urte askotan erbestean bizi izan zen, eta bertan idazlan ugaritan bere ideia politikoak azaldu zituen.)

MENTXEBIKEA: Mentxebikeak moderatuak ziren.

1905.EKO IRAULTZA

•          1905. urtean, japoniarren tropek tsarraren armada garaitu zuten.

•          Ekonomia-krisia zela- eta, istiluak izan ziren.

•          1905ko Iraultza urtarrilaren 9an hasi zen. Herri-masak Neguko Jauregira, tsarraren bizitokira, abiatu ziren beren eskaerak egiteko.

•          Manifestatzaileek ez zuten Tsarismoa suntsitzeko asmorik, baizik eta erreforma politikoak egiten hastera behartzeko asmoa.

•          Agintariek errepresio bortitzaz erantzun zieten eta hildako eta zauritu asko izan ziren. Egun horri Igande Odoltsua esaten zaio.

•          Nekazariak eta langileak sobietetan (batzarretan) antolatu ziren, eta antolaketa-eredu bat sortu zuten.

•          Tsarrak zenbait kontzesio egin behar izan zituen. Kontzesio nagusia Duma (parlamentua) sufragio unibertsalaren bidez aukeratzea izan zen.

•          Tsarrak, ordea, azkar utzi zion konpromisoak betetzeari, eta Duma kontuan hartu gabe gobernatzen hasi zen.

1917EKO OTSAILEKO IRAULTZA

• 1914an, Errusia Lehen Mundu Gerran sartu zen. Ez ekonomia ez armada ez zeuden gerrarako prest. Porrot militarrek eta atzeguardia horniduraz gabetzeak ondoeza handia sortu zuten, ondorioz, grebak eta manifestazioak izan ziren.
• 1917ko otsailean  iraultza San Petesburgo izandako manifestazioaren ondoren gertatu zen greba orokorra hasi eta altxamenduak egon ziren. Soldaduek uko egin zioten grebalariei tiro egiteari. Otsailaren 27an behin-behineko gobernua eratu zen, Kerensky moderatua buru. Gobernuak tsarra abdikatzera behartu zuen.

• Behin-behineko gobernuak ez zuen lurralde osoan agintzen. Langileek, nekazariek ezta soldaduek sobietak sortu zituzten herrialde osoan,  eta milizia armatuak izan zituzten (GUARDIA GORRIA). Sobietak boltxebikeen alde jarri ziren. Boltxebikeek zenbait gauza eskatzen zituzten: gerra uztea, langileen bizitza-baldintzak hobetzea, lurrak nekazarien artean banatzea eta gutxiengo nazionalak aintzatestea.

1917EKO URRIKO IRAULTZA

•          Behin-behineko gobernuak ezin izan zuen gizarte eta politika-ezegonkortasuna eragotzi. Gobernuak gerran jarraitzea erabaki zuen. Porrotak etengabeak zirenez, gobernua ahuldu zen eta sobieten protagonismoa areagotu zen.

•          Lenin boltxebikeen burua, erbestik itzuli zen eta Apirileko tesiak delakoetan jarraitu beharreko programa ezarri zuen: Gerra uztea, lurra berriz banatzea, langile-batzordeek fabrikak kontrolatzea, nazionalitateek autonomia izatea eta sobietei boterea ematea.

Boltxebikeek herri-matxinada prestatu zuten baina porrot egin zuten. Urrian, boltxebikeek berriz gobernua botatzeko ahalegina egin eta lortu zuten. 

• Urriaren 24an sobietek, boltxebikeek kontrolatuta hiriburuko puntu estrategikoak eskuratu zituzten.
• Urriaren 25an Neguko Jauregiari eraso eta behin-behineko gobernua amaitu zen.
• Gobernu iraultzaileak hainbat gauza egin: gerratik atera negoziatu, Brest-Litovskeko Ituna sinatu zuten eta lurrak nekazarien artean banatzeko agindu zuten, baina aurreko jabeei kalte-ordainik eman behar izan gabe.

  GERRAKO KOMUNISMOA:1918.urtearen hasieran,iraultza nagusitu zen,baina herrialdeko eremu zabal batzuetan etorkizuna zalantzazkoa zen.Tsarismoaren aldekoak eta politika-sistema liberalaren defendatzaileak indarren bidez iraultza amaitzen saiatu ziren.Bi bandotan bereizi zen:Kontrairaultzailearen Aldekoak(Guardia Zuria) eta  boltxebikeak( Guardia Gorria).Gerra zibilak hiru urte iraun zuen,eta boltxebikeek irabazi zuten.Hiriak hornitzeko gerra aldian estatuak Gerrako komunismoa ezarri zuen:industriaren nazionalizazioa,lurren kolektibizazio eta nekazarien alea konfiskatzea.

PROLETARIOTZAREN DIKTADURA:Gerrako komunismoaren aldian,estatu berria sortzeko oinarriak ezarri ziren.Estatu liberal -burgesaren eredua deuseztatu eta proletariotzaren diktadura ezarri zen haren ordez.Sistema horretan, erabaki guztiak Alderdi Komunistako goi-organoen eskuetan zentralizatuta zeuden Lenin buru.Bestalde,gainerako alderdi guztiak debekatu egin zituzten

NEP

•          Iraultza bizirautea lortu zuten, baina material eta giza galera handiak izan ziren.

•           Ekonomia-politika berria (NEP) ezarri zen.

•           Nekazariei laboratzen eta saltzen utzi zitzaien, barne merkataritza askea baimendu zen eta enpresa txikiak eta ertainak jabetza pribatuetan izaten utzi zuten.

•           Estatuak, garraiobideak, kanpo-merkataritza, bankuak eta enpresa handiak kontrolatzen jarraitu zuen. (enpresa mistoa)

•           Neurriek ekonomia haztea eragin zuten.

 Industria, merkataritza-jabeak eta nekazariak aberastu ziren, eta burgesia berriro agertu zen hori dela eta tentsio handiak izan ziren, eta alderdian eztabaida latza sortu zen.

SESBN EZARRITAKO GOBERNU SISTEMA

Ø  1922an, SESB sortu zen; Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna hain zuzen. Errepubliken federazio bat zen eta handituz joan zen. Nazio multietnikoa, ia antzinako inperioa bezain handia.

Ø  1923.urtean Konstituzioa egin zen, konstituzio horretan estatu berriaren politika sistema zehazten zuen.

Barne -politikari dagokionez, errepublikek autonomia zuten.

Legegintza-organo gorena Sobiet Gorena zen, alderdi bakarra zegoen, hau da, ez zegoen demokraziarik.Alderdi komunista zen antolaketa politikoa kontrolatzen zuena.

DIKTADURA STALINISTAREN EZAUGARRI POLITIKOAK

•          Lenin 1924.urtean hil zen, Stalin SBAK-ko idazkari nagusi izendatu zuten, bera nagusitu zen.Botere guztiak bere gain hartu zituen eta diktadura pertsonala ezarri zuen.

Boterea ziurtatzeko 3 bide erabili zuen:

   Pertsona gurtzea. Propagandaren bidez, Stalin goratzen zuten eta herriaren ongile nagusia eta aita zela esaten zuten. Etsaien edozein ezaugarri positibo ezabatu zuten, eta egia faltsutzen zuten.

  Alderdi komunistaren boterea sendotzea. Bizitza politikoan parte hartzeko, beharrezkoa zen SBAK-ekoa izatea. Inposatzen zituen hautagai-zerrendak. Sobietek herri-batzar askeak izateari utzi zioten behin betiko.

  Izua. Edozein oposizio isilarazteko modua zen. Errepresio NKVD ren (polizia politikoa) biztanleriaren zati handi batek ere lagundu zuen. Gizartean susmo- eta salaketa-giroa sortu zen.

1933-1939 bitartean Stalinek alderdi barruko oposizioa desegin zuen purga edo garbiketa-prozesu gogorrekin: salaketa faltsuekin edota traizioagatik epaitu eta kondenatzen zituzten

-Era berean Stalinek kultura eta artea erabat kontrolatu eta zentsuratu zituen:

-1932tik abangoardiako artistak burges eta kontrairaultzailetzat jo zituzten

-Arte-joera ofizial bat bultzatu zuten, erabat propagandista zena: errealismo sozialista.

EZAUGARRI EKONOMIKOAK

•          1927tik aurrera, ekonomia planifikatu behar zuela bultzatu zuen Stalinek. Gosplan sortu zuten, plana diseinatzeaz eta prestatzeaz arduratzen zen erakundea. Plan bakoitzak bost urte irauten zuen, bost urteko planak. Plan horietan, lortu beharreko helburu ekonomikoak eta lortzeko baliabideak zehazten ziren.

•          Helburuak: Sobietar Batasuna atzerapen ekonomikotik ateratzea, industria-garapena lortzea, eta nekazaritzan eta militar arloan autosufizienteak izatea.

•          Jarduera ekonomiko guztiak estatuaren kontrolpean zeuden eta jabetza pribatua desagertu zen.

-LURREN KOLEKTIBIZAZIOA ezarri zen, jabeek lursailen jabetzei uko egin behar izan zieten eta errepresio gogorra pairatu zuten aginduak bete ez zituzten dirudunek. Horrek izua eragin zuen nekazariengan eta produktibitatea jaitsi zen.Biztanleriak eskasia eta gosetea sufritu zuen.

Nekazaritzaren kolektibizazioa bi ustiategi motetan antolatu zen:

-       Koljos: landetxe handiak

-       Sovjos: estatuko landetxeak, soldatapeko langileak erabilita.

-POLITIKA EKONOMIKOAK Lehentasuna eman zion industria astunari eta energia-ekoizpenari. Ikatzaren, petrolioaren eta elektrizitatearen ekoizpena berehala bikoiztu zen. Propagandak garrantzi handia izan zuen. (lana gurtzea) 

Bost urteko lehen hiru planak aplikatzean lortu ziren emaitzak izugarriak izan ziren eta SESB industria potentzia bihurtu zen.Baina ekonomia-desoreka ere izan zen, izan ere,kontsumo-ondasunei ez zieten garrantzia eman eta biztanleriaren bizitza maila baxua  zen.